Τα παιδιά μας, οι έφηβοι, οι νέοι, είναι ικανοί να καταφέρουν πραγματικά καταπληκτικά πράγματα. Δυστυχώς όμως -σε ορισμένες περιπτώσεις- μπορούν επίσης να εμπλακούν σε αρνητικές συμπεριφορές. Σε αυτό το ευαίσθητο σημείο, χρειάζεται εμείς ως γονείς, δάσκαλοι ή φροντιστές, να βάλουμε παραπάνω την προσοχή μας, καθώς κάτι τέτοιο, μπορεί να καταστεί ακόμα και επικίνδυνο, ειδικά όταν αυτές οι συμπεριφορές ξεπερνούν τα όρια και αγγίζουν την παραβατικότητα.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή..
Παραβατικότητα – τι είναι και πως την αντιμετωπίζω;
Σε γενικές γραμμές, η νεανική παραβατικότητα εμφανίζεται όταν ένα παιδί εκδηλώνει αμφισβητήσιμη και προβληματική συμπεριφορά στο σπίτι, στο σχολείο ή σε κοινωνικά περιβάλλοντα. Πιο συγκεκριμένα, η παραβατική πράξη ως πράξη, διαπράττεται συνήθως από ένα νεαρό παιδί κάτω των 18 ετών.
Τι περιλαμβάνουν οι παραβατικές πράξεις. Οι παραβατικές πράξεις, ενδέχεται να περιλαμβάνουν: κλοπή, επίθεση σε άλλους ή υλικές ζημιές, εγκατάλειψη του σχολείου, αδικήματα ναρκωτικών και παραβατικές συμπεριφορές κατά προσώπων (εκφοβισμό, bullying), περιουσίας έως και δημόσιας τάξης.
Αναμφισβήτητα, εάν το παιδί μας εκδηλώνει μια τέτοιου τύπου συμπεριφορά, η αντιμετώπιση του προβλήματος μπορεί να φαντάζει άπιαστη και η επίλυση του ζητήματος ακόμα και αδύνατη. Ευτυχώς, υπάρχουν βήματα που μπορείτε από το δικό σας ρόλο ως γονέας να κάνετε, για
- να προλάβετε,
- να αντιμετωπίσετε ή ακόμη και
- να θέσετε ένα τέλος στην παραβατική συμπεριφορά.
Πρώτα σημάδια
Χρειάζεται να γνωρίζουμε ότι:
- Η νεανική παραβατικότητα δεν εμφανίζεται ξαφνικά.
- Το ιστορικό της πρώιμης παιδικής ηλικίας ενός παιδιού, παίζει σημαντικό ρόλο στον προσδιορισμό της μελλοντικής συμπεριφοράς του/της.
Αυτό που θα σας βοηθήσει πρακτικά να ξεχωρίσετε, αν κάτι ανησυχητικό συμβαίνει, είναι να αρχίσετε να παρατηρείτε προληπτικά, αν υπάρχουν σημάδια όπως για παράδειγμα:
Στο παιδί
- Συχνοί τσακωμοί στο σχολείο ή σε άλλες δραστηριότητες
- Τάση φυγής από το σπίτι ή το σχολείο
- Συνεχής παραμέληση των καθημερινών καθηκόντων του/της.
- Βαναυσότητα προς τα ζώα.
- Γοητεία με τις φωτιές.
- Καταστροφή περιουσίας και αγαθών όταν είναι θυμωμένος/η.
Στο περιβάλλον του
- Μερικοί από τους παράγοντες που μπορεί να αποτελέσουν την πηγή ή να ακόμα και να επιδεινώσουν τη βίαιη συμπεριφορά στους εφήβους είναι:
- Οι γονείς, τσακώνονται εντόνως και πολύ συχνά μεταξύ τους.
- Διαζύγιο ή χωρισμός γονέων.
- Οικογενειακή βία
- Άτομα στο ευρύτερο οικογενειακό περιβάλλον που ενθαρρύνουν τη χρήση της επιθετικότητας (πχ, θείος, ξάδερφος, παππούς κτλ.).
- Απόρριψη από τους συνομηλίκους
- Σχέση με συνομηλίκους που παραβιάζουν το νόμο και αντιμετωπίζουν προβλήματα (*Η ύπαρξη μιας ομάδας συνομήλικων παραβατών είναι ο ισχυρότερος παράγοντας κινδύνου για παραβατικότητα κατά την προεφηβική ηλικία).
Καθώς διαβάζετε την παραπάνω λίστα παραγόντων κινδύνου, πιθανότατα να αναγνωρίσετε έναν αριθμό συμπεριφορών που ενδεχομένως και να εκδηλώνει το έφηβο παιδί σας. Είναι πολύ σημαντικό να Μην πανικοβάλλεστε, καθώς η παρουσία ενός παράγοντα κινδύνου, δεν αποτελεί -σε καμία περίπτωση- εγγύηση ότι θα εκδηλωθεί παραβατικότητα. Ορισμένοι μάλιστα, από τους προαναφερθέντες παράγοντες, είναι σύνηθες να εμφανίζονται -ειδικά κατά τη περίοδο της εφηβείας. Ωστόσο, αυτό που χρειάζεται να λάβουμε όλοι υπόψη μας, είναι πως οι νέοι που εμφανίζουν σημάδια ή έρχονται σε επαφή με παράγοντες κινδύνου όπως οι παραπάνω, χρειάζονται extra φροντίδα και επιπλέον υποστήριξη από εμάς ως γονείς αλλά και εκείνους που έμπρακτα ενδιαφέρονται για αυτούς (δασκάλους, φροντιστές κα.)
Τι μπορούμε να κάνουμε : 8 Προστατευτικοί παράγοντες.
Αν λοιπόν το παιδί ή ο έφηβος/η σας, παρουσιάζει παράγοντες κινδύνου για παραβατικότητα, τι μπορείτε να κάνετε;
- Συνδεθείτε με το παιδί σας . Η οικοδόμηση μιας ισχυρής σχέσης απαιτεί χρόνο και προσπάθεια, αλλά αποφέρει πολλά οφέλη. Περάστε λοιπόν, ποιοτικό χρόνο μαζί τους. Σε πολλές περιπτώσεις, τα παιδιά εμπλέκονται σε παραβατικές πράξεις απλώς και μόνο για να κερδίσουν την προσοχή που δεν κατάφεραν να τραβήξουν από την οικογένειά τους, ειδικά τους γονείς τους. Προσδιορίστε τα προβλήματα. Το να βρείτε μια λύση ή να τιμωρήσετε το παιδί σας χωρίς να αφιερώσετε χρόνο για να εντοπίσετε το πρόβλημα που αντιμετωπίζει δεν είναι χρήσιμο και μπορεί στην πραγματικότητα να οδηγήσει σε περαιτέρω παραβατική συμπεριφορά. Εξετάστε τις συγκεκριμένες συμπεριφορές που εκδηλώνει. Κάντε ερωτήσεις και λάβετε πραγματικές απαντήσεις, είτε είναι από το παιδί σας είτε από τους δασκάλους ή τους προπονητές του.
- Δώστε ξεκάθαρες εξηγήσεις για πράγματα που τους ανησυχούν. Μάθετε τι τους κάνει να αισθάνονται ανασφαλείς. Μην υποβαθμίζετε τα συναισθήματά τους λέγοντας πράγματα όπως «Μην ανησυχείς» ή «Όλα θα πάνε καλά». Μην αναλαμβάνετε δεσμεύσεις που δεν μπορείτε να τηρήσετε. Εξετάστε τις επιλογές τους και προτείνετε συγκεκριμένα βήματα που μπορούν να ακολουθήσουν. Κάνετε τα να νιώθουν ασφαλείς.
- Να είστε “εκεί”. Ακούστε τους και δείξτε γνήσιο ενδιαφέρον για τα δικά τους ενδιαφέροντα. Να είστε ενημερωμένοι, υποστηρικτικοί και παρόντες. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό όταν πρόκειται για το σχολείο του παιδιού σας, για τις εξωσχολικές του δραστηριότητες (αγώνες, γιορτές, παρουσιάσεις) ή για οποιαδήποτε θεραπεία μπορεί το παιδί να λαμβάνει.
- Μάθετε πού είναι το παιδί σας και με ποιον είναι . Κάντε το σπίτι σας ένα μέρος που θέλουν να είναι οι φίλοι του παιδιού σας. Αυτό θα σας βοηθήσει να παρακολουθείτε τι συμβαίνει και να γνωρίσετε τους φίλους σας.
- Στρέψτε την προσοχή τους στο θετικό. Γιορτάστε ακόμη και τις μικρές τους νίκες. Χρησιμοποιήστε περισσότερα λόγια ενθάρρυνσης παρά αποδοκιμασίες. Συνεργαστείτε μαζί τους και ζητήστε τη γνώμη τους. Εμπνεύστε τους εκθέτοντάς τους σε νέες ιδέες. Βοηθήστε τους να σκεφτούν θετικούς τρόπους για να παραμένουν απασχολημένοι.
- Ωθήστε το παιδί σας να συμμετέχει σε δραστηριότητες. Ο αθλητισμός, η τέχνη και η μουσική, εξασφαλίζουν ότι το παιδί σας έχει λιγότερο χρόνο για να εμπλακεί σε παραβατικές συμπεριφορές. Το παιδί μαθαίνει νέες δεξιότητες, περιβάλλεται από θετικούς και υποστηρικτικούς ανθρώπους, ενώ παράλληλα οι πράξεις και οι προοπτικές του αλλάζουν.
- Να είστε σαφείς σχετικά με τους κανόνες και τις προσδοκίες σας. Θέστε όρια με φιλικό, και ξεκάθαρο τρόπο. Εξηγήστε στα παιδιά στο σπίτι σας τι περιμένετε από αυτά. Κρατήστε τα μέλη της οικογένειας υπεύθυνα απέναντι στις πράξεις τους, με συνέπεια και σεβασμό. Όταν τα παιδιά και οι έφηβοι αρχίζουν να αποκλίνουν, χρειάζεται να τους πούμε ότι η συμπεριφορά τους δεν είναι αποδεκτή – όχι μόνο με συζητήσεις, αλλά και με πράξεις. Αυτό σημαίνει συνέπειες. Η διατήρηση ορίων όπως η απαγόρευση εξόδου, οι δουλειές και ο περιορισμός του χρόνου που το παιδί σας φεύγει από το σπίτι είναι μια αναγκαιότητα. Εάν και εφόσον το παιδί δοκιμάσει αυτά τα όρια, τα προνόμια πρέπει να αφαιρεθούν και η συνέπεια να είναι ανάλογη της παράβασης.
- Επισκεφθείτε ένα ειδικό. Αυξήστε τις γνώσεις και την κατανόησή σας για την ανάπτυξη των εφήβων. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό, καθώς αυτά που γνωρίζετε, επηρεάζουν τον τρόπο που ερμηνεύετε τη συμπεριφορά των εφήβων αλλά και τον τρόπο με τον οποίο και εσείς αλλά και το παιδί ανταποκρίνεται.
Η παραβατική συμπεριφορά δεν είναι κάτι που δεν μπορεί να προληφθεί. Τα παιδιά μας -όπως και εμείς οι ενήλικες- ενεργούν καλύτερα όταν αισθάνονται καλύτερα. Με την κατάλληλη συμβουλευτική, υποστήριξη και κινητοποίησή, η παραβατικότητα μπορεί να αντιμετωπιστεί.
Δρ. Μαρία Λεβέντη
Η αντιμετώπιση της παραβατικότητας είναι μια πολυσταδιακή διαδικασία.
Γνωρίζοντας ότι η ανεπαρκής διαχείριση της παραβατικότητας έχει δυσμενείς συνέπειες τόσο για το παραβατικό παιδί όσο και για το περιβάλλον του, το Πρότυπο Ιατρείο Δημιουργικής Ψυχοθεραπείας, παρέχει στο παιδί – έφηβο αλλά και στην οικογένεια του:
- Ολοκληρωμένες υπηρεσίες Διάγνωσης,
- Θεραπείας και
- Συμβουλευτικής Υποστήριξης
με τη συνεργασία επαγγελματιών υγείας 5 διαφορετικών ειδικοτήτων: Ψυχιάτρου, Ψυχολόγου, Art therapist, Κοινωνιολόγου, Οικογενειακού συμβούλου/ Parent Coaching.
καθώς και ένα πολύπλευρο θεραπευτικό πλάνο αντιμετώπισης που περιλαμβάνει:
- ψυχοθεραπεία (ατομική, οικογενειακή, ομαδική),
- συμβουλευτική της οικογένειας,
- δημιουργική ψυχοθεραπεία, θεραπεία μέσα από την τέχνη και
- ψυχοεκπαίδευση
γιατί…
«Πίσω από κάθε παιδί που πιστεύει στον εαυτό του, υπάρχει ένας ενήλικας που πίστεψε πρώτα σε αυτό»!
