Πολύς λόγος γίνεται σχετικά με τα όρια, και όχι αδικαιολόγητα, αφού είναι από τα
σημαντικότερα ζητήματα στην επικοινωνία. Μια συνηθισμένη παρερμηνεία σχετικά
με τα όρια είναι ότι αυτά είναι μόνο εξωτερικά, αναφέρονται δηλαδή στις σχέσεις μας
με τους άλλους και όχι με τον εαυτό μας. Αυτό συμβαίνει γιατί έχουμε συνηθίσει
να συνδέουμε τα όρια με καταστάσεις έξω από εμάς, με την ιδέα ότι είναι κάτι
εξωτερικό που πρέπει να το επιβάλλουμε στους άλλους, ώστε να μην μας
«παραβιάσουν».
Η αλήθεια είναι πως στην ευρύτερη έννοια των ορίων συμπεριλαμβάνονται και τα
εξωτερικά όρια, το να βάζουμε δηλαδή «φρένο» στους άλλους. Ωστόσο αυτό είναι
κάτι που δεν γίνεται αυτόματα ούτε και χωρίς εσωτερική προεργασία. Πριν βάλω
όρια στους άλλους χρειάζεται πρώτα να έρθω σε επαφή με το μέσα μου και να
αποφασίσω ποιος/ποια είμαι, τι μου αρέσει και τι με δυσαρεστεί, ποια είναι τα
δικά μου θέλω, τι τελικά μπορώ και τι αντέχω. Αν δεν είμαι σε επαφή με τον
εαυτό μου, πώς θα καταφέρω να ξεχωρίσω πού τελειώνω εγώ και σε ποιο σημείο
αρχίζουν οι άλλοι; Και πώς θα μπορώ να με υποστηρίξω, αν δεν αντλώ δύναμη από
την αναγνώριση της δικής μου εσωτερικής ανάγκης, από το δικό μου ψυχικό ρεύμα;
Με λίγα λόγια, για να καταφέρουμε να βάλουμε όρια στους άλλους και να τα
εννοούμε, χρειάζεται πρώτα να αποκτήσουμε ένα βαθμό αυτογνωσίας, ώστε να
ενισχύσουμε την αυτοεκτίμησή μας. Είναι ουσιώδες πρώτα να έρθω σε επαφή με τον
εαυτό μου, να αντιληφθώ τι είναι σημαντικό για μένα και ποιες είναι οι
προτεραιότητες στη ζωή μου. Πρόκειται για μια διαδικασία εσωτερική που
πραγματοποιείται με τη βοήθεια της ψυχοθεραπείας και που έχει ως στόχο τη
διαφοροποίηση των βαθύτερων θέλω από τα «πρέπει» με τα οποία μεγαλώνουμε. Για
παράδειγμα, πολλοί άνθρωποι φέρουν «πρέπει» και πεποιθήσεις, όπως τα εξής :
«δεν είναι σωστό να στενοχωρώ τους άλλους»
«αν εκφράσω τη γνώμη μου, ο άλλος μπορεί να πληγωθεί και να χαλάσει η
σχέση»
«δεν πρέπει να κάνω λάθος, για μα μην με κρίνουν»
Αυτού του είδους οι «σαμποταριστικές» πεποιθήσεις μας απομακρύνουν από την
αναγνώριση της ουσίας του εαυτού μας και από την εξωτερίκευση της αλήθειας μας.
Με την ψυχοθεραπεία μπορούμε να μάθουμε να διαχωρίζουμε τι είναι αληθινά δικό
μας και ποια είναι τα πρέπει που έχουμε ενδοβάλει.
Και στην ουσία μπορούμε να υπερασπιστούμε τα όρια μας μόνο, αφού θα τα έχουμε
επιλέξει οι ίδιοι μέσα από ενδοσκόπηση, εσωτερική διερεύνηση και ένα καλό
ξεκαθάρισμα του τι είναι δικό μας και τι όχι. Έτσι θα ελαφρώσει το μέσα μας από τα
περιττά και θα αποδώσουμε στον εαυτό μας την αξία που του αναλογεί. Στην
πραγματικότητα δηλαδή τα εσωτερικά όρια που ανακαλύπτουμε μέσα από την ψυχοθεραπεία είναι αυτά που μας φέρνουν σε επαφή με τον εαυτό μας και μας καθοδηγούν στη θέσπιση των εξωτερικών ορίων.
Βέβαια όταν προσπαθούμε να βάλουμε τα όρια στην πράξη παρουσιάζονται
δυσκολίες που δεν τις είχαμε υπολογίσει. Για να κάνουμε πρόληψη και να είμαστε
έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε αυτές τις δυσκολίες, είναι χρήσιμο να εντοπίσουμε
μερικές αλήθειες γύρω από τα όρια αλλά και κάποιους μύθους που μπορεί να
εμποδίσουν την προσπάθεια μας :
Μύθος: αν βάλω όρια μπορεί να φανώ αγενής.
Αλήθεια: ακόμη κι αν μερικές φορές δεν είναι ευχάριστο, τα όρια διασφαλίζουν τη
δόμηση και την υγιή εξέλιξη των σχέσεων.
Μύθος: τα όρια δεν αλλάζουν. Τι θα γίνει αν βάλω ένα όριο και μετά θέλω να το
αλλάξω; Θα φανώ αναξιόπιστος.
Αλήθεια: η μετατόπιση των ορίων είναι δική μου απόφαση και συχνά αποτελεί πράξη
ωριμότητας, αφού οι σχέσεις εξελίσσονται όπως εξελίσσομαι κι εγώ.
Μύθος: αν βάλω όρια στους δικούς μου ανθρώπους ίσως νομίζουν ότι δεν τους
αγαπώ.
Αλήθεια: τα όρια είναι απαραίτητα για να νιώθουν οι άνθρωποι μας ασφαλείς και να
έχουν μια πυξίδα για το πώς θα πορευθούν σε σχέση με εμάς.
Μύθος: οι άλλοι οφείλουν να καταλάβουν ποια είναι τα όρια μου.
Αλήθεια: χρειάζεται να εκφράσω με σαφήνεια στους άλλους τα προσωπικά μου όρια.
Σάββα Θάλεια
Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας
